Sözleşme Mimarisi

Önsöz: Bu yazı profesyoneller için değil, yarı ders niteliğinde, hukuk öğrencileri için yazılmıştır.

Sözleşme mimarisi demeseydim, eş anlamlı olarak sözleşme konfigürasyonu derdim. Yani yapılandırma.

Çıkış noktamız stratejidir. Stratos (ordu) + agos (lider) = Komuta etme sanatı. Sonuca varmak için seçtiğiniz yol. İçinde üslupların gömülü olduğu akıl oyunları. Strateji, sözleşmelerin statik hesabıdır. Amacınıza göre sözleşmeyi şekillendirir. Örneğin gönüllü yaptığım bir araştırma projesinde, sadece süreci belirlemek ve fikrî mülkiyet hakkımı korumak için sözleşme yapmak istemiştim. Araştırmayı yayınlayacak olan kurumun avukatının hazırladığı stratejiden yoksun sözleşmede diyordu ki, gönüllü çalışma vaktinde bitirilemezse feshedilebilir ve bundan bir tazmin sorumluluğum doğabilir. Halbuki doğru strateji der ki, olayı gör! Bu gönüllü bir çalışma. Çıkarlarımız denk. Amaç basit: Bir durum tespiti. Değil cezai şart, bana ek haklar tanınmalıydı.

İkinci gizli element etiklerdir. Ethos = gelenek, görenek. Kişisel ya da mesleki davranış ilkeleri. İsterseniz kişisel ahlak deyin. Sözleşme, çekişme değildir. Hayatın dengelerini barındırır. Sadece müvekkilin hakları açısından değil, iki taraflı bakabilmek bir etiktir.

Strateji ve etik temeli sağlam olduktan sonra kalanı süreç tasarlamaya benzer. Süreçlerin en zor yanı, yapılan işi çok iyi anlama gereğidir. Sözleşmede de öyle. Araştırın: Ne? Ne zaman? Nerede? Nasıl? Neden? Kim? Bunlar hukuki bilgi ile eşit önemdedir. 

Sonra kontrol noktaları belirlemeniz gerekir. Süreç yönetiminde, süreç bir daha geliştirilinceye kadar sadece bunlara bakılır. Sürecin bütünü içinde kaybolmamak, kontrol noktalarını her sözleşmede yeniden düşünüp bulmak gerekir. Örneğin sipariş kitap yazdırılan sui generis bir sözleşmenin kontrol noktaları; kitabın fikrî düzeyde nasıl değerlendirileceği ve esinlenme/intihalin nasıl belirleneceği olabilir. Kalanı kolaydır.

Son aşama şablona oturtmaktır. Yeni nesil web sitelerinin template’leri gibi.

Sonsöz: Sözleşmenin ruhu; 5N1K, strateji, etikler ve kontrol noktalarıdır.

Onlara birer organizma olarak bakın.

İçinde hayat var.