Anılar

Hesapladım; tam 29 yıl olmuş. Kahramanımız o zamanlar 60’ına yaklaşıyordu. Hayattaysa kulakları çınlasın (not: teknoloji dışında her şey bugünle aynıydı, sakın eskiymiş demeyin).

Büyük, anlı şanlı bir çokulusluda ilk İK müdürlüğümdü. Headhunter işiydi. Yabancı genel müdür (o zamanlar CEO denmezdi) bizzat İK’nın geleceğini iş edinmiş, görüşmeleri o yapmıştı.

Mülakatta söylemişti, şu anda bir İK direktörü var ama yakında onun yerini almak için geliyorsun diye.

Direktör, tip olarak Louis de Funès gibi bir şey. Kara kuru olduğu için yaşı anlaşılmıyordu, tahmin ediyorum.

Feci zeki, Bizansçı ve kötü ruhlu.

Ben, salak, gayet havalı başladım. Büyük bir odam var. Departmanda çalışanlar 30 kişiye yakın. Her şey boyumdan büyük yani.

O zamanlar Sun Tzu’yu bilmezdim. Meğer kitabın nesnesi ben olmuşum. Şimdi düşünüyorum da, neler uygulanmış üzerinde. Louis de Funès sık sık odama gevezeliğe gelirdi mesela, boş boş bi şeyler anlatırdı. Kim bilir ne hesaplarla. Tam kitabın dediği gibi, su gibiydi. Renksiz, kokusuz. Hakkında en ufak bir fikrim yoktu. Saflık bu ya, merak da etmiyordum.

Kendimce projeler tasarladım. Üniversite hocalarıyla işbirliği yaptım (tabii ki bir tek İÜ İşletme vardı o zamanlar). Doçentleri, doktora öğrencileri ile kocaman bir ekip iş değerlemesine giriştik. Birkaç ay sürdü. Ne emek, ne emek. Bizimkine gidip ara ara bilgi veriyorum, hiç ses yok, sessizce izliyor. Sanki herhangi birisi. En ufak bir tepki, fikir yok.

Proje bitti, sunuma hazırlanıyorum. Başladı gelip gelip bir şeyler söylemeye. Hayatta bilemeyeceğimiz bir sorunu hatırlatıyor, ‘ama şunu da hesaba katmanız lazımdı’. Onu hallediyoruz, bir tane daha. Bu uzatmalar tam bir yıl aldı. Bitmiyor. Ekip bıktı, yoruldu. Onların döner sermaye parasını ödettim, azat ettim.

Ve birgün geldi dedi ki, bence şimdi sunma çünkü genel müdür tayin edilecek, başka ülkeye gidiyor, yeni gelene anlatırsın. Gerçekten de 3-5 ay sonra veda etti gitti.

Yeni geleni öyle bir korkutmuş ki, bana, önceliğimiz bu değil, bırakın şimdi ücret skalasını falan, ortalığı daha fazla karıştırmayalım dedi.

Asla bana karşı çıkmadı. Bir şeyi yapma demedi. Gayet sakin bekledi, mükemmel bir zamanlamayla çevirme yaptı. Zayıflattı. Öldürmeden teslim aldı.

Beni sabrıyla ve entrikasıyla pasifize etti.

İki yılım çöpe gitti. Sonra hâlâ hiçbir şey olmamış gibi gelip sohbetlerine devam etti. Bu konuyu hiç açmadan.

Bomboş bir yıl daha geçti. Yapacak bir şey bulamadım. Departmanda 2-3000 kişinin özlük işleri akıyor, ne olduğunu bile anlamıyorum. Yabancı genel müdür İK’nın farkında değil. Benden beklenen bir şey yok. Tek yapmam gereken, sabahtan akşama kadar sorun çıkarmadan oturmamdı.

Tam Louis de Funès’in arzu ettiği gibi.

Birgün şahane bir iş teklifi geldi (yeni kurulan bir bankada GMY’lik). Milisaniye düşünmeden evet dedim.

Gittiğimi kimse fark etmedi bile.

Bir defa daha ne yaptığımı net söyleyeyim. İş anıları hassas konu. Çok geçmişte kalmalarına güveniyorum, bugün olan şeyler değil. Bazılarını da istisnaen biraz bozuyorum, hani şu filmlerin başında yazdığı gibi. Amaç o anları gözünüzde canlandırmak, kişiler önemli değil.

***

Kendi alanlarında en büyük üreticilerdi. Mükemmel bir fabrika. 3 kardeş. En küçük olan laylaylom, o kayıp. Abi tek başına işin başında. İK’cıları aradı beni; konu, kurumsallaşma ve buna göre kültürel değişim. Sunum istiyorlar.

O gün manzara şu, tüm anlatımım boyunca İK’cı oturmadı; kenarda ayakta, eller önde bağlı. Cenaze namazı duruşu. Ortanca kardeş abisiyle küs, kızgın, belli. Abi, tamamen tepkisiz bir yüz ifadesiyle dinliyor, tek tük ayrıntımsı şeyler soruyor.

Ortanca bir anda hiçbir şey demeden kalktı gitti. Toplantıyı terk etti. Abi başını döndürüp bakmadı bile.

Bitirdim, çıkarken bana şunu dedi: “Kurum kültürünün ne kadar zamanda değişeceğini açıkça belirterek teklifinizi gönderin. Başka firmalarla da görüşüp değerlendireceğiz”.

***

Banka şube müdürlerinden oluşan bir sınıf. Ticari-bireysel şube karışık (onlar öyle derler, boşverin). Ben ters yüzcüyümdür. Önce vakıayı tartışıp, oradan açıklamasına giderim. Anlatmayı sevdiğim bir bölüm vardı: Pratik yönetim teknikleri. Çekirdek gibi bilgiler; arkaları dolu ama.

Dedim ki, Allaşkına şu insancıkları motivasyon yemeğine götürmeyin. Öyle kimse motive olmaz, alakası yok. Tam aksine eziyet gelir, söyleyemezler.

Birisi kalktı, meslek hayatım boyunca hep yaptım, herkese iyi geldi, nesi yanlış bunun dedi. “Yanlış değil, amaç sırf motive etmekse etkisiz. Sosyallik deyin, iş dışı sohbet deyin, ama motivasyondan ayırın, motive etmenin daha karmaşık yolları var, bugün ona da geleceğiz” dedim.

Kapattı kendini. Dinlemez oldu. Başını çevirdi, yüzüme bakmadı. Akşam bir tek o ‘eğitim berbattı’ diye yazmış.

***

Gene bir bankanın Genel müdürlük yöneticileri. Müdür, yönetmen karışık. Asla konsantre olamıyorlar. Hadi arada bir çok acilse birisi çıkar gelir ama sanki yolda gelen geçene anlatıyorum. Lahavle dedim.. dayan oğlum görme dedim..

Bir an geldi patladım. Koca insanları oturun yerinize diye azarlayacak halim yok ya, kestim anlatmayı. Çıktım bir sıranın üzerine oturdum.

Ben susuyorum, onlar öyle duruyor.

Sonra birisi yanıma geldi, kulağıma eğildi, “bugün bankamız satılıyor, belirsizlik arkadaşları tedirgin etti, kusurumuza bakmayın” dedi.

Onlara kızmamdan utandım.

İte kaka günü tamamladık.

Hep şuna inandım: En doğru insan yok, her insanla o işi yeniden düşünmek gerekir. Birçok işin yapılışında esneme payı var.

Yani neredeyse ucu şuraya kadar gidiyor: Tarzlar işin yapılışını farklılaştırır, o halde insanların farklılığı denenmeye değer.

90’lar.

Bank Ekspres’in kuruluş yılları. Her şey sıfırdan tasarlanıyor. Sıra eğitim bölümüne geldi. Epeyi düşünmüştüm hangi yollardan gidebiliriz diye (evet, İbrahim Betil öyle bir yöneticiydi, alan açar, sonuca bakardı).

Gelenekseli bir türlü içime sindiremedim. Gelecek şimdi ben bu işi bilirim diye kapalı kutu birisi, sonra temelden anlayış farklılıklarıyla uğraş dur. Sistemin oturmuş olduğu bir yapı olsa, bu da böyle bir dönem olsun der geçersin. Ama daha su basmanındayız.

Minyon bir kız gelip giderdi departmana, görürdüm. Çalıştığımız ajansın trafikeriydi. Bir sürü iç iletişim projemiz vardı; insanların iyi anlamasını istediğimiz bize özgü yeni kavramlar.. gayet önemli bir oryantasyon programı.. birçoğu İK ile ilgili. Uğraşırdı işte ajanstaki kreatif ve prodüksiyonla bizim aramızda koordinasyon için. Çalışkandı, ayrıntıcıydı, iyi iletişimciydi, takipçiydi, plancıydı.

Birgün şöyle bir gözlerimi kısıp baktım ona. İlk eğitim uzmanımız olarak devşirsem ne olur? Sonuçta eğitimin de bir operasyonu var ve o zamanlarda eğitim dediğimiz onun yaptığıydı zaten.

Şaşırmıştı işi önerdiğimde. ‘Ben bilmem ki.. hiç yapmadım ki’ dedi durdu.

Sonra bal gibi de yaptı.

***

Başka bir yerde idari işler yöneticisi arıyorduk. İdari işler İK’ya bağlıydı. Kocaman bir saha teşkilatı vardı. Onlarca şirket aracı havuzu.. onların yakıtı, bakımı, kazası, sigortası, alımı satımı, zimmetlenmesi.. Bir yandan Genel Müdürlükte hafta sonları ofis inşaatı (iki kat arasında içeriden merdivenle bağlantı yapılıyordu). Bir sürü sarf malzemesi alımı. Dev bir operasyon yükü.

Satın almada bir kız vardı. ‘Var mısın?’ dedim.

Katlanacaktı iş yükü ve sorumluluğu. Siz uygun gördüyseniz dedi; buradaki gizli tereddütü, kadın idari işlerci hiç görülmemiş şeydi de ondan.

Gelmiş geçmiş en iyi idari işler yöneticilerinden birisi oldu.

***

Riskti. Olmayabilirdi. Denemeden bilemezdik. Onlar da denemeye değer insanlardı (kim bilir nerelerdedirler şimdi, kulaklarınız çınlasın Nilay ve Yeşim).

23 sene geçti, inancım bir gram değişmedi, aynı yerdeyim.

***

Ben zaten free jazz’ı da severim:)