Anılar

Birincisi..

Ben iç denetime inanırım. Riskleri önden görmeye odaklı proaktif mantığını bilirim. İşin püf noktası, sürecin içindeki kontrol noktalarını doğru bulmakta. Hatta o kadar kendimi bu konuya yakın hissederim ki, 1995 başında TİDE’nin (Türkiye İç Denetim Enstitüsü) kuruluşunda çok içlerinde yer almıştım; yıllarca dergilerine yazdım.

Neyse.. 5-6 yıl önce bunu sırf İK departmanlarının iç işleyişine uygulamaya başladım. Ama bir sorun vardı: İK o kadar yamalı bohça bir fonksiyon ki, her şeyini aynı derecede bilmem mümkün değil; 16 tane alt alanı var!

Sonra olaylar gelişti. Bilenler bilir, bizim bir gönüllü 4ekip vardı. Onlara açtım konuyu. Nasıl geliştirebiliriz İK checklist’ini diye. Bana her konunun en iyisi lazımdı. Ve katılıma açık bir projeye dönüştü. 2015’de, her biri kendi konusunda uzman 22 İK’cı kontrol noktalarını çıkardı. Tekrarlar vardı, defalarca okundu, ayıklandı ve açık kaynak olarak herkesin yararlanmasına sunuldu.

Sıkı projeydi.

2017’de kendi başıma bir daha süzdüm, güncelledim, bir rapor formatı oluşturdum ve bazı denetim firmalarına ‘outsource’ iş ortaklığı önerdim.

Çıt yok. Ne evet, ne hayır.

İkincisi..

Danışmanlığa yeni başladığım 90’ların ikinci yarısı. Kendime iyi bir Web sitesi yaptırmıştım (bu arada not, maliyeti birkaç bin doları bulan bir ajans çalışmasıydı). Orada şöyle bir eğitim tasarlamıştım: “Yönetimle veya İK ile ilgili bir kitabı ya sitedeki mevcut listemden seçin, ya da sınırsız biçimde istediğinizi söyleyin. İngilizce veya Fransızca da olabilir. En geç 3 haftada okuyacağım ve ona benzer/zıt diğer görüşlerle kıyaslamalı, kendi yorumlarımı da eklediğim bir günlük eğitime dönüştüreceğim.”

İddialıydı.

Sürekli güncel olurum ve o kitaba özgün yorumlar katarım diyordum. Neredeyse her eğitimim farklı olacaktı. Üst yöneticiler, hatta yönetim kurulları bunu eğitim olarak görmez, dinlemekten gocunmazlar, ufuklarını açar diye düşünmüştüm. Hem de bunca meşguliyetleri içinde onlara ne biçim kolaylık olacaktı.

Tam ‘he canım he’ oldu, bir tane talep gelmedi. O kadar tanıtmaya çalıştığım halde. Bir iki tanıdık işi, o kadar.

İyi be iyi.. yapmıyorum ben de. 

Hâlâ neyi görmediğimi anlamadım ya neyse.

Düşünmüyordum aslında, hayat ittirdi.

Sokağın hoyratlığından akademisyenliğe sığınacaktım. Doktoramın yarısındaydım. Asistandım.

80 ihtilalinin Üniversite’deki artçıları, para, heves, fırsat, Garanti Bankası’nın kurumsallığının çekiciliği.. hepsi birleşti.

Hukuk işleri müdürlüğünde 5 avukat vardı. Ben çömez. Takmadılar beni, yok gibiydim.

İlk dosyalarımı önüme yığdıklarında işim ne kadar önemli gelmişti gözüme. Hepsi icra takibiydi.

Ne yapmam gerektiği konusunda en ufak bir fikrim yoktu.

En büyük yardımcım, can simidim, öğretmenim, rehberim, serviste çalışan, adliyeye getir götür işlerini yapan çocuk oldu. Yapıştım ona.

Adliye Sultanahmet’teydi. Kıblemiz 6’ıncı icra. Mesleğim, uygulama bilgilerinden oluşuyordu. Bir çeşit know-how. Harç nerede yatırılır? Kalemde dosya nasıl ‘çıkarttırılır’? (farkında değilsiniz, çok önemli şeylerden bahsediyorum). Nasıl ‘talep açılır’?

Süreler.. süreler.. icra hukuku tıp oyunu gibidir, sürekli dikkatli olacaksın. Bir sürü ayrıntılı kuralı olan, sonu belirsiz, sürekli yeni katılanların olduğu, bugün İnternette online oynanan oyunlar gibi bir oyun.

Çakallar (bankadaki eski avukatlar kendilerine böyle derdi, hakaret etmiyorum), işi bu kadar ciddiye almama alaycı bakışlar atıyordu. Hiçbir şey demiyorlardı.

Ve gördüm manzara-i umumiyeyi.

Bize gelenler, şubenin tahsili için her yolu denediği, aksiyona geçmekte geç kalınan borçlardı. Çoğu zaman tebligat adresinin dahi olmadığı ‘terminal’ vakalardı yani. Çabalarım boşunaydı.

Bunu anlamam, yüze yakın Sultanahmet seferime, onlarca hacze gitmeme mal oldu. İşimin bir tek amacı vardı: Muhasebenin, bilanço hazırlarken ihtiyacı olan aciz belgesini almak. Yani şimdilik bu borcu tahsil etmek mümkün değildir diyen, küçük, sarı, samanlı bir kağıt.

O zamanlar isyeaan şarkısı yoktu, ben besteledim onu ilk.

Kendime yeni oyuncaklar bulmalıydım.

Duydum ki, bankanın eğitim müdürlüğünün kurum içi kitapçık bastırma faaliyeti varmış. Bülten gibi şeyler, 40-50 sayfalık.

Gittim konuştum. Onlara bir pratik hukuk serisi önerdim. Lafı mı olur, yaz getir dediler.

Kendi ellerimle yeni bir çalışma amacı yaratmıştım.

4,5 yıllık avukatlığımın yarısı onları derleyerek, mahkeme uygulamalarını bilen hukukçulara doğrulatarak, sadece hukuken değil fiilen de yapılabilirliğini araştırarak ve en anlaşılır dili bulmaya çalışarak geçti. Buna basılı kitabım var denmez ama hâlâ kütüphanemde yaprakları sararmış bir seri vardır: İpotek, menkul rehni, mevduat haczi, icra takibi, cari hesaplarda kısıtlılık halleri.. Tüm şubelere dağıtılmıştı.

Hem o tip avukatlığın kısır döngüsünden kaçmış oldum, hem birkaç yıl anlamlı şekilde oyalandım, hem farkında olmadan yeni mesleğimin (eğitim birimi yöneticiliği) temellerini attım.

Yani sıkılmak bana iyi gelir. Yeni sulara açılmamı hep o sağladı.

Bu arada not: Yıllarca, hukuk işlerinden bir tek o iş takipçisi çocukla bayramlarda, yılbaşlarında kartlaştık. Kim bilir nerelerdedir şimdi?

2010 Ekim..

O yıl meslek hayatımdaki 30’uncu yılımdı.

Bir süredir eğitmenliğe nasıl bir final yapsam diye düşünüyordum.

Kendi kendime sessiz bir jübile.

Blog fikrim daha yok. Twitter’a -meğer başlamama çok az kalmış ama- daha sarmamışım. Türkiye’de TED konuşmaları yaygınlaşmamış, gayet ilgimi çekiyor.. sırf ona odaklansam nasıl bir şey olur diye aklımdan geçiyor.  ‘Interim management’ olabilir mi diye düşünüyorum, iddialı bir İK projesinde mesela.

Tam bu sırada rahmetli Şule Tanju aradı. Sevdiğim bir dostumdu.

Birkaç yıldır büyük bir yabancı bankada İnsan Kaynakları Grup Müdürüydü. Önemli bir projem var, seninle yapmak istiyorum dedi.

Şube müdürlerinin yönetici olarak gelişimini ihmal ediyoruz, onlar için çok özgün bir şey tasarla dedi.

Şahane! Büyük bir zevkle. Jübileyi erteliyorum.

Epeyi uğraştım. Pilot şubelerde hem müdürlerle, hem çalışanlarla görüştüm. Ortaya, içime sinen bir şey çıktı. Bilenler anlayacaktır, bu bir ‘ters yüz’ eğitimdi. Anekdotlar toplamıştım. Bazısı bire bir, bazısının üzerinde biraz oynanmış. Epizotlar halinde akıyordu eğitim. Önce gözlerinde o durumu canlandırıyordum, sonra sohbet başlıyordu, sonunda ben ‘beklenen yönetici davranışını’ ya da o koşullarda uygulamaları gereken tekniği gerekçesiyle anlatıyordum.

Bankalarda şube müdürü dediğiniz, eğitime en zor getirilen insan. Çoğu en son yıllar önce eğitim almış, hatırlamıyor bile. Açıkça yüzüme söyleyenler oldu, konsantre olamam ben, aklım başka yerde, son defasında zaten çok sıkılmıştım, beni affeder misiniz diye.

Şule kararlıydı. Senin reklamını ilk gruplar yapacak, yürü sen, arkandayım, getireceğim onları sana derdi.

2010 Kasım’ında eğitimlere başladık.

3 ya da 4 grup yapmıştık galiba. Yıl sonu yaklaşıyordu, kısa bir ara verelim dediler. Bilançolar bağlanacaktı.

Şule lösemiydi. Çok mücadele etmiş, iyileşir gibi olmuştu. 2011 yılbaşını Amerikan hastanesinde ikinci evim dediği odasında geçirmişti gene.

2 Ocak 2011’de onu kaybettik.

Aylar sürecek planlanmış eğitimlerimiz vardı daha. O acayip yağmurlu 4 Ocak’da, cenazesinin kalktığı Levent’teki caminin avlusunda, içimden ona söz verdim, senin anına tamamlayacağım bu işi Şule dedim.

Bir iki hafta falan sonraydı. Bir sabah gene erkenden Bankanın Mecidiyeköy’deki eğitim merkezine gittim. Bomboş. Hiç kimse yok. Orada her şeyle ilgilenen görevli bir adam vardı, bugüne eğitim görünmüyor bendeki haftalık planda dedi. Eğitim Müdürlüğüne telefon ettik, bir uzman kız, ‘özür dileriz hocam, eğitimler iptal edildi, size haber vermeyi unutmuşuz’ dedi.

Afalladım. Kısa bir süre toparlayamadım kafamı.

Ne yapayım bu saatte dedim. Öylesine İstinye Park geldi aklıma. Yeniden Gayrettepe’deki otoparka döndüm, arabayı aldım.

AVM yeni açılıyordu.

Sinemada Inarritu’nun Biutiful’u vardı.

Bilet aldım.

Sırt çantamdaki çoğaltılmış ders notlarını gişenin hemen oradaki çöp kutusuna attım.

Ve eğitimcilik kariyerimin jübilesini, ajandamdaki bir ders saatında Javier Bardem’le yapmış oldum.

Şehir efsaneleri gibi okunacak.

İK’nın yaptığı hiçbir şey yok

Tepelerde stratejiler, diplomasiler, Bizans oyunları, dengeler, sunumlar, proje iknaları, itiraz karşılamalar.. ohoo insanın ömrünü yer. Aşağılarda özlükten, formaliteden, ıvır zıvırdan insanlar bitik. Ortalardakiler de bir şey yapamamaktan zaten kendileri muzdarip!

İK’cı dediğin dert dinler, insan sever

Alakası yok. O kişilerden menkul bir durum. Hiçbir görev tanımında böyle bir şey geçmez. Kurumdaki insanları tanır, ya da insan davranışları hakkında bilgi sahibi olmalıdır deseler neyse, o zaman doğru.

İK’cı birisinin adamıdır

Şart değil ama olabilir. Ona verilen hedefler olabilir. Belli stratejilere uyması istenebilir. Belli kişilere raporlayabilir. Bu paradigmadaki namus tınısını anlamıyorum. Herkes için ne kadar mümkünse, onun için de geçerlidir.

İK’cı stratejist olmalıdır

Her İK’cının rüyasıdır ama hayat öyle değil. Çoğu zaman İK’cı en son duyar. Ona tenfiz düşer (pardon hukuk deyimidir, yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de yerine getirilmesine tenfiz denir); yani başkası karar verir, İK yapar.

İşe almadaki seçme yöntemleri haksız

Tamamen durumsal ve kişisel bir yargı. Her durum kendi içinde değerlendirilir. Bir sürü de doğru karar var. Kime göre, neye göre haksız? Çoğu yerde İK sadece ön seçim yapar, gerçek karar verici diğer yöneticilerdir. Eleme zor, yıpratıcı, sıkıcı bir iş; belki orada yol kazaları oluyor. Canı yanan kızıyor; e karşısındaki de müstahaksa al sana efsaneye katkı.

İK işten çıkarmalarda duygusuz

Doğrusu şöyle: İK, işten çıkarmalarda infaz eder. O noktaya gelinceye kadar ne aşamalardan geçilmiştir. Bu o kadar pis bir iştir ki, başka türlü yapılmaz. Maske şart.

Yani ne onunla, ne onsuz.

Onlar da değişim sancıları içinde; binmişler bir alamete, gidiyorlar kıyamete, yol dediğin yol gibi, ulaşmalı bir yere, amanieyyyynn..